< ΝΗΣΟΣ ΑΝΔΡΟΣ >

Η Άνδρος είναι το βορειότερο νησί των Κυκλάδων και δεύτερο σε μέγεθος μετά την Νάξο, με έκταση 380 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Έχει μήκος μέγιστο μήκος περίπου 40Km και μέγιστο πλάτος περίπου 17Km. Απέχει από τη Ραφήνα 36 ναυτικά μίλια. Αποτελεί γεωγραφική συνέχεια της νήσου Εύβοιας από την οποία χωρίζεται με το στενό του Καφηρέα, το γνωστό Κάβο-Ντόρο, πλάτους 7 ναυτικών μιλίων. Η προς τα κάτω συνέχεια του νησιού είναι η Τήνος, από την οποία χωρίζεται με το «Στενό», μικρό θαλάσσιο πέρασμα μήκους περίπου 1 ναυτικού μιλίου. Η δαντελωτή ακτογραμμή του νησιού έχει συνολικό μήκος 117Km.

ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΔΡΟ

Από την άφιξή του στο λιμάνι του Γαυρίου, στο βορειοδυτικό άκρο του νησιού, ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να ξεκινήσει τις διακοπές του. Η διαδρομή μέχρι τη Χώρα, περίπου 36 χιλιόμετρα, είναι πραγματικά απολαυστική.

Από την περιοχή του Γαυρίου και βορειοανατολικά εκτείνονται περιοχές με ασθενή βλάστηση και πολλά αγροτικά χωριά (Φελλός, Μακροτάνταλο, Γίδες). Ο δρόμος προς την πρωτεύουσα του νησιού έχει κατεύθυνση προς Νότο και μέχρι την περιοχή της Σταυροπέδας προχωρούμε στις πλαγιές των βουνών παράλληλα με την ακτογραμμή του νησιού έχοντας πανοραμική θέα στα νησιά της Κύθνου, Κέας, Γυάρου, Σύρου. 

Λίγο έξω από το Γαύριο και αριστερά στην πλαγιά του βουνού υψώνεται ο Πύργος του Αγίου Πέτρου, κυκλικός πετρόκτιστος πύργος της Ελληνιστικής περιόδου, σωζόμενος στα 20μ ύψος, άγνωστης χρήσης για τους αρχαιολόγους. Ίσως αποτελούσε παρατηρητήριο και συμμετείχε στο σύστημα φρυκτωριών.

Νοτιότερα ο δρόμος περνάει από το Μπατσί με όμορφη παραλία και συνεχίζει προς το Απροβάτου και την Παλαιόπολη, παλαιά πρωτεύουσα του νησιού. Συνεχίζοντας φτάνουμε στην περιοχή της Σταυροπέδας όπου συναντάμε το σταυροδρόμι (εξού και σταυροπέδα) που οδηγεί: αριστερά προς Άνδρο (την πρωτεύουσα του νησιού, λοξά δεξιά προς Κόρθι και δεξιά προς την πανέμορφη παραλία του Χαλκολιμιώνα.

Η ΧΩΡΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΥ

Χτισμένη πάνω σε χερσόνησο, καταλήγει στο μικρό νησάκι που πάνω του είναι κτισμένο το μεσαιωνικό κάστρο. Είναι εντυπωσιακή αισθητικά πόλη και συνδυάζει την παλιά πόλη με τα στενά πλακόστρωτα δρομάκια με την καινούργια πόλη με τα επιβλητικά αρχοντικά που κτίστηκαν τον προηγούμενο αιώνα, στην ακμή της ναυτιλίας του νησιού.

Ο περιπατητής έχει πλούσια αισθητικά ερεθίσματα και το οπτικό του πεδίου γεμίζει συνέχεια το γαλάζιο της θάλασσας, το πράσινο στις διπλανές ρεματιές και το άσπρο των κυκλαδίτικων σπιτιών.

Ο κεντρικός δρόμος που διασχίζει την πόλη οδηγεί στην θάλασσα και στη μεγάλη πλατεία του Αφανούς Ναύτου, όπου δεσπόζει το ομώνυμο άγαλμα που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Μιχαήλ Τόμπρος.

Το νησάκι όπου βρίσκεται χτισμένο το μεσαιωνικό κάστρο, χωρίζεται από την χερσόνησο της Χώρας με στενή λωρίδα θάλασσας, πλάτους 2-3 μέτρων και επικοινωνεί με τη στεριά με πέτρινο γεφύρι. Στην αρχή της ιστορικής του πορείας το κάστρο επικοινωνούσε με την ξηρά με κινητή γέφυρα.

Στην παλιά πόλη βρίσκεται και η εκκλησία Παναγία η Παλατιανή ή «Αγία Τσουρά» με αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Θαυμάσιο είναι και το τέμπλο της Παναγίας της Θεοσκέπαστης. Πάνω στην πλατεία του Αφανούς Ναύτου βρίσκεται το <Ναυτικό Μουσείο> με αξιόλογα ομοιώματα πλοίων. Αριστερά και δεξιά από την πόλη απλώνονται οι παραλίες του Νειμποριού και το Παραπορτίου.

Στην πλατεία Καΐρη βρίσκεται το <αρχαιολογικό μουσείο>, δωρεά του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή και λίγο πιο κάτω το μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, όπου κάθε καλοκαίρι γίνεται έκθεση έργων τέχνης με παγκόσμια εμβέλεια και συγκεντρώνει φιλότεχνους επισκέπτες και ειδικούς από όλο τον κόσμο.

Υψηλού επιπέδου έκθεσεις φιλοξενεί το <Ιδρυμα Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως>. Μέχρι σήμερα έχουν εκτεθεί έργα των Ελλήνων καλλιτεχνών Τσόκλη, Τάκη, Παύλου, κ.ά.
Πολύπλευρη δραστηριότητα εμφανίζει επίσης το ίδρυμα <Καϊρείου Βιβλιοθήκης> το οποίο εκτός από τα σπάνια βιβλία του φιλοσόφου Θεόφιλου Καΐρη, διαθέτει μεγάλο αριθμό παλαιών εκδόσεων και λειτουργεί τμήματα συντήρησης βιβλίων και βιβλιοδεσίας.

Από την άλλη πλευρά υπάρχει το λιμάνι της πόλης στην έξοδο του οποίου στέκεται αγέρωχος ο περίφημος πέτρινος φάρος Τουρλίτης. Πρόκειται για πιστή ανακατασκευή του παλιού πέτρινου φάρου ο οποίος είχε καταστραφεί στο παρελθόν. Ο φάρος αποπερατώθηκε το 1996 με έξοδα της οικογενείας Γουλανδρή στη μνήμη της κόρης τους Βιολαντώς.

Λιβάδια- Βραχνού

Τα Λειβάδια, χωριό πεδινό με τέσσερεις συνολικά οικισμούς, βρίσκεται μέσα στην κατάφυτη πεδιάδα που διασχίζει ο Μεγάλος Ποταμός που εκβάλει στο Παραπόρτι.

Το Βραχνού, σκαρφαλωμένο στην πλαγιά του βουνού, προσφέρει μιά πανοραμική θέα σ' ολόκληρη τη Χώρα και τους οικισμούς που βρίσκονται απέναντι στην πλαγιά του Πέταλου.

Πιτροφός, Μελίδα

Από τη Σταυροπέδα, μετά από τη διαδρομή στην νοτιοδυτική ακτή του νησιού, ανοίγεται με βόρειο προσανατολισμό η περιοχή της Χώρας, με πρώτο τον Πιτροφό.

Μεσόγειο χωριό με μεγάλες επίπεδες εκτάσεις, σπάνιο για το νησί της Άνδρου, απλώνεται στην πλαγιά του Πετάλου. Η βλάστηση είναι πλούσια και οι πηγές του βουνού δίνουν άφθονα νερά στη περιοχή.

Η περιοχή του Πιτροφού εκτείνεται μέχρι την παραλία με τον θαυμάσιο υπήνεμο όρμο του Χαλκολιμιώνα. Νότια απλώνεται η περιοχή του οικισμού Ζαγανιάρι, πάνω από την τοποθεσία Ζαγορά, όπου αναπτύχθηκε ο ομώνυμος οικισμός που ανάγεται στην γεωμετρική περίοδο. Δυτικά του Πιτροφού υπάρχει ο οικισμός της Μελίδας, όπου διατηρείται ο Βυζαντινός ναός των Ταξιαρχών (12ος αιώνας). Στην περιοχή πιθανολογείται και οχυρωμένη τοποθεσία, στην σημερινή περιοχή του Παλιόπυργου, αναγόμενη κι αυτή σε Βυζαντινή περίοδο.

ΜΕΣΑΡΙΑ

Αλάδου- Ζαγανιάρι: Φεύγοντας από τον Πιτροφό και πριν τον οικισμό Βακόνι, στα δεξιά ξεκινάει ο δρόμος, που περνάει από το μικρό οικισμό Αλάδου, 10 κατοίκων σε υψόμετρο περίπου 250 μ.,  και συνεχίζει για τον οικισμό Ζαγανιάρι, 53 κατοίκων σε υψόμετρο 300 μ.,  για να καταλήξει στην περιοχή της Σταυροπέδας.

Βακόνι- Αλαδινού- Αλάδου- Φάλικα- Κουρέλι- Σασά: Συνεχίζοντας ο δρόμος προς τη Χώρα, συναντά τον οικισμό Βακόνι και κάτω προς την κοιλάδα του ποταμού το Αλαδινό. Αρχιτεκτονικό μνημείο είναι το παλιό πέτρινο μονοκάμαρο γεφύρι που συνέδεε παλιότερα πάνω από το ποτάμι τον ημιονικό δρόμο που οδηγούσε από τη Μεσαριά προς τα Φάλικα και τη Μονή Παναχράντου.

Δεξιά κατά την άνοδο, στους πρόποδες του όρους Γερακωνα, βρίσκεται το σπήλαιο του Αλαδινού «ΦΟΡΟΣ». Πρόκειται για σπήλαιο πλήρως εξερευνημένο από τον σπηλαιολόγο Ιωάννη Πετρόχειλο και χαρτογραφημένο από την Άννα Πετροχείλου και συνεργάτες της. Το σπήλαιο παρά το μικρό του μέγεθος (57 μέτρα) είναι πλούσιο σε χρωματικές αποχρώσεις και εμφανίζει πλήθος μορφών στους σταλαγμίτες και σταλακτίτες του.

Συνεχίζοντας ο δρόμος οδηγεί στα Φάλικα, το Κουρέλι, και τα Σασά. Είναι οικισμοί της πλαγιάς του όρους Γερακώνα, δίπλα στις καταπράσινες ρεματιές του βουνού με τα άφθονα νερά και την απέραντη ορατότητα στο ανατολικό Αιγαίο. Μετά τα Φάλικα ξεκινάει ο δρόμος που οδηγεί, μετά από ελικοειδή ανηφορική πορεία, στη Μονή Παναχράντου.

- Μαίνητες: Συνεχίζοντας στο Επαρχιακό οδικό δίκτυο και πριν τον οικισμό της Μεσαριάς, αριστερά ξεκινά ο δρόμος που οδηγεί σε μια από τις πιο κατάφυτες πλαγιές του όρους Πέταλο και στην οποία είναι κτισμένος σε υψόμετρο περίπου 200 μ. ο οικισμός Μαίνητες με 172 κατοίκους.

Το όνομα του χωριού έλκει την καταγωγή του από τις μαινάδες, τις νύμφες του θεού Διόνυσου. Στις Μαίνητες η παράδοση τοποθετεί μεγάλες διονυσιακές γιορτές, πολυήμερες με ευρεία συμμετοχή κόσμου από την Άνδρο και αλλού.

Χαρακτηριστικό του πλούτου σε νερά στην περιοχή είναι οι πολλές βρύσες στην πλατεία των Μαινήτων, που ανάμεσα στα αιωνόβια δένδρα και τον γλυπτό διάκοσμο που δημιουργούν τα βράχια στην κοίτη του ποταμού δημιουργούν μοναδική εικόνα.

- Μεσαριά: Είναι η παλιά Μέσα Μεριά, χωριό που αναπτύσσεται στον ίδιο χώρο από πολλούς αιώνες τώρα. Δείγματα της ιστορίας του είναι οι Πύργοι που σώζονται ακόμη, ο βυζαντινός ναός των Ταξιαρχών του 12ου αιώνα και βέβαια πλήθος τοπωνύμια και επώνυμα κατοίκων.

Η σχετικά ασφαλής του γεωγραφική θέση σαν μεσογειακό χωριό, οι μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις που το τριγυρίζουν και τα δύο ποτάμια που το περιβάλλουν, το ανέδειξαν σε κέντρο των δραστηριοτήτων της περιοχής και χώρο των πολιτικών διεργασιών, στην τουρκοκρατία κυρίως.

Ενδιαφέροντες περιπάτους μπορεί κανείς να κάνει από την Μεσαριά προς τη Χώρα, πάνω στα παλιά πλακόστρωτα και χωμάτινα μονοπάτια, δίπλα στους ποταμούς.

Λάμυρα, Στραπουριές, Μεσαθούρι, Υψηλού

Συνεχίζοντας ο δρόμος που οδηγεί στις Μαίνητες, καταλήγει στον οικισμό Στραπουργιές, οικισμό διάσπαρτο σε μεγάλη έκταση με πυργόσπιτα που σώζονται και με πολλές διαδρομές για απολαυστικούς περιπάτους.

Η συνέχεια του δρόμου οδηγεί στους οικισμούς Μεσαθούρι και Υψηλού. Οι οικισμοί είναι σε τόσο μικρή απόσταση αναπτυγμένοι, ώστε να είναι δύσκολο για τον ταξιδιώτη να διακρίνει όρια και έκταση για τον καθένα.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η διαδρομή από τις Μαίνητες και μετά γίνεται στην πλαγία του Πετάλου με πανοραμική θέα προς την κοιλάδα και το ακρωτήρι της Χώρας και τη βορειοανατολική πλαγιά της Γερακώνας. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι η διαδρομή τη νύχτα κάτω από το φεγγαρόφωτο.

Μετά το Υψηλού και προς τα αριστερά βρίσκεται η είσοδος του δρόμου που οδηγεί στη Μονή Αγίας Μαρίνας και στις Εβρουσιές, περιοχή που τρέχει το ποτάμι που εκβάλει στην παραλία των Στενιών Γιάλια και πηγάζει από τις πηγές του Πέταλου στην κορυφή του βουνού.

Δεξιά από τους τρεις αυτούς οικισμούς και πιο χαμηλά στην πλαγιά του Πετάλου βρίσκεται ο οικισμός των Λαμύρων. Απλωμένος με διάσπαρτες συστάδες σπιτιών σε μεγάλη έκταση, κυριολεκτικά σκεπασμένος με πράσινο. Ο περιηγητής Τουρνεφόρ, το 17ο αιώνα, ονόμασε το χωριό Μύρα της Άνδρου χαρίζοντάς του έτσι το σημερινό όνομα. Ενδιαφέρον αρχιτεκτονικό παρουσιάζουν οι επαύλεις των εφοπλιστών, που σήμερα τις επισκέπτονται μόνο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

Στενιές

Ο δρόμος για τις Στενιές ξεκινά από το Νειμποριό, δίπλα από το Ναυτικό Όμιλο, και μετά από ένα χιλιόμετρο περίπου ανηφορικής διαδρομής, διακλαδώνεται δεξιά χαρίζοντας στον ταξιδιώτη μια θαυμάσια πανοραμική εικόνα της παραλίας Γιάλια με την κατάφυτη ρεματιά, το ποτάμι και το χωριό Στενιές στην πλαγιά του βουνού.

Οι παραλίες των Στενιών Γιάλια και Πίσω Γιάλια είναι ιδανικές για κολύμβηση και το χωριό προσφέρεται για περίπατο και περιήγηση.

Οι Στενιές, τον προηγούμενο αιώνα, γνώρισαν μεγάλη ακμή και ήταν πολυπληθές χωριό, με τους κατοίκους του κυρίως αξιωματικούς του Εμπορικού Ναυτικού.

Αποίκια

Ξεκινώντας από το Νειμποριό και συνεχίζοντας στον κεντρικό δρόμο φτάνουμε στον οικισμό Αποίκια, χωριό με αρκετούς κατοίκους και πλούσια βλάστηση. Στο κεντρο του χωριού υπάρχει η περίφημη πηγή Σάριζα που το νερό της θεωρείται ιαματικό. Κοντά υπάρχει το ομώνυμο εργοστάσιο εμφιάλωσης του νερού.

Προς τα Βόρεια και προς την κορυφή του βουνού βρίσκεται ο οικισμός Κατακαλαίοι με υπέροχη θέα σε ολόκληρο του Αιγαίο και ο δρόμος που οδηγεί προς το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου. Ο δρόμος μετά τα Αποίκια οδηγεί στην κορυφή του βουνού και στη συνέχεια προς τον οικισμό της Βουρκωτής.

Βουρκωτή

Η Βουρκωτή, χωριό με το μεγαλύτερο υψόμετρο στην Άνδρο, βρίσκεται στην βορειοανατολική πλευρά του Νησιού, κυριολεκτικά πνιγμένη στο πράσινο. Οι κάτοικοί του κυρίως ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία.

Από το χωριό της Βουρκωτής ξεκινούν οι δρόμοι προς τις παραλίες Άχλα και Βόρης πανέμορφες αμμουδιές με ανατολικό προσανατολισμό που τις κάνει απάνεμες στο καλοκαιρινό μελτέμι.

Μετά τη Βουρκωτή συνεχίζει μεγάλος αμαξιτός δρόμος που οδηγεί στην Βορειοδυτική πλευρά του Νησιού, προς το Μπατσί.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Η Άνδρος είναι νησί με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική στα κτίσματά του. Τη μορφή των κατοικιών, από τους αρχαίους ακόμα χρόνους, καθόρισαν το άφθονο δομικό υλικό που υπήρχε στο νησί, δηλαδή οι σχιστολιθικοί όγκοι, που βρίσκονται σε αφθονία στην Ανδριώτικη γη και η ξυλεία που επίσης αφθονεί.

Το Ανδριώτικο σπίτι, λοιπόν, χτίζεται πάντα με πέτρα και η οροφή αποτελείται από ξύλινους κορμούς καλυμμένους με σχιστολιθικές πλάκες και από πάνω στρώμα με ειδικό χώμα που κάθε χρόνο συμπληρώνεται και συμπιέζεται με ειδική κυλινδρική πέτρα (μπίλια) ώστε να γίνει συμπαγές.

Ανάλογα με την εποχή τα οικήματα υπηρετούν τους σκοπούς των ιδιοκτητών. Η εποχή της πειρατείας μας έχει αφήσει τα μεγάλου μεγέθους, τριώροφα συνήθως, οικοδομήματα με καθόλου παράθυρα κάτω και στενά παράθυρα, σαν πολεμίστρες, ψηλά και είσοδο από το δεύτερο όροφο με κινητή σκάλα. Είναι τα περίφημα πυργόσπιτα. Άλλωστε σημαντική είναι και η διάταξη των κατοικιών στη Χώρα, με τους εξωτερικούς τοίχους να παίζουν ρόλο αμυντικού τείχους με πύλες πλαϊνές –τα παραπόρτια- που οδηγούν στα αραξοβόλια, στους δύο όρμους και την μεγάλη Εξώπορτα που οδηγεί στο εσωτερικό του νησιού.

Στις ειρηνικές πια ιστορικές περιόδους, το Ανδριώτικο σπίτι κτίζεται με βάση τις ανάγκες της οικογένειας, έχει προσανατολισμό νοτιοανατολικό για να προφυλάσσεται από τους δυνατούς βοριάδες, συνοδεύεται πάντα από κληματαριά –ανεντράδα- και εξωτερικό μαγειρείο για το καλοκαίρι και βέβαια τζάκι και ιδιαίτερο χώρο όπου υπάρχει το πατητήρι, ο χώρος για τα χοιροσφάγια και η αποθήκη.

Με την ίδια πέτρα και την άφθονη επίσης μαρμαρόπετρα, ο ανδριώτης μάστορας στολίζει όλο το νησί. Βρύσες, ανώθυρα, στέρνες, περιστεριώνες, εξωκλήσια, αποτελούν έργα τέχνης. Η ύπαιθρος του νησιού «σημαδεύεται» από χιλιάδες χιλιόμετρα ξερολιθιάς, ιδιαίτερα όμορφης με τα χαρακτηριστικά στήματα να τη διακοσμούν. Στα επικλινή εδάφη συγκρατούν τα χώματα με κτιστά πέτρινα τοιχία, τις εμασιές (αναβαθμίδες).

επιστροφή